Slaap kindje slaap …
Iedere baby is anders en er zijn verschillende methodes om je baby beter te laten slapen. Dat betekent niet automatisch dat je je baby dan maar gewoon moet laten huilen, zoals – helaas – nog steeds op grote schaal wordt geadviseerd aan ouders.
‘En, slaapt hij al door?’ Dit is een vraag die iedere ouder op een zeker moment krijgt. Gebroken nachten en slaaptekort horen bij het krijgen van kinderen en zijn vaak hét onderwerp van gesprek onder ouders. Niet vreemd: een tekort aan slaap kan een ongelofelijke impact hebben op een heel gezin. Maar hoe ga je daar nu mee om en wat kan je van je (kersverse) baby verwachten?
Levensbehoefte
Slaap is een eerste levensbehoefte, niet alleen voor baby’s, maar ook voor volwassenen. Zonder slaap kun je niet. Het werkt herstellend voor lichaam en geest. Je zou daarom verwachten dat iets dat zo wezenlijk is als slaap wel vanzelf zou gaan. Helaas geldt dat niet voor iedere baby. Slecht slapende kinderen is een veelvoorkomend en wereldwijd ‘probleem’. Onderzoek heeft aangetoond dat maar liefst één op de vier kinderen onder de vijf jaar een slaapprobleem heeft. Slapen – of beter gezegd: in slaap vallen en doorslapen – is een aangeleerde vaardigheid. In de basis kan ieder gezond kind vanaf 5,5/6 maanden beter en zelfstandiger leren slapen. Klinkt bemoedigend toch?
Bioritme
We hebben allemaal een soort interne (of biologische) klok die ons vertelt wanneer wakker te zijn en wanneer te slapen. Onze biologische klok is afgestemd op daglicht, op het op- en ondergaan van de zon. Geen enkele baby wordt geboren met een vaststaand dag- en nachtritme en het vermogen meerdere uren aaneengesloten te slapen. Slaap ontwikkelt zich met de tijd. Baby’s ontwikkelen deze vanaf 6 weken na de geboorte. Daarom raad ik verduisterende gordijnen aan voor kinderen die moeilijk overdag kunnen slapen of ’s ochtends heel vroeg wakker worden maar ook het creëren van een ritme overdag. Om goede slaap te waarborgen is het belangrijk om je kindje vanaf zes weken in een ritme te brengen waarbij hij elke avond rond dezelfde tijd naar bed gaat en rond dezelfde tijd ’s ochtends wakker wordt. Je helpt je baby het verschil tussen dag en nacht te leren door vanaf de geboorte ergens tussen 6.00-7.30 uur aan de dag te beginnen en de gordijnen open te gooien, overdag minimaal een uur naar buiten te gaan, je baby overdag niet voorbij voedingen te laten slapen en elke avond rond hetzelfde tijdstip naar bed te brengen na een ontspannend bedtijdritueel.
Slaapcyclus
Baby’s hebben een slaapcyclus van 45 minuten. Ze verkeren op jonge leeftijd, anders dan volwassenen, meer in lichte en droomslaap. Dat heeft alles te maken met hun (hersen)ontwikkeling en groei. Veel baby’s hebben overdag moeite met het voltooien van een slaapcyclus en worden na 20-40 minuten al wakker. Dat is niet gek, baby’s kunnen fysiek gezien makkelijker vanaf een maand of zes doorslapen. Tot die tijd kan je als ouders helpen de slaapjes te verlengen of je baby meerdere keren op een dag een slaapje te laten doen. Uitgeruste kinderen slapen nu eenmaal beter dan (over)vermoeide kinderen.
Natuurlijke bedtijd
Iedere kind heeft een eigen natuurlijke bedtijd. Deze ligt voor baby’s en kinderen tot zes jaar tussen 18.00 en 20.00 uur. Een natuurlijke bedtijd betekent in slaap zíjn, niet starten met de bedtijdroutine, niet wakker in bed liggen, maar écht slapen. Hoe kom je er nu achter wat de natuurlijke bedtijd van je kindje is? Die hangt samen met leeftijd, het aantal slaapjes dat je baby nog doet overdag en natuurlijk met hoe je kind is ‘afgesteld’. Weet dat een te late bedtijd ervoor kan zorgen dat het moeilijker wordt voor je baby om in slaap te vallen en ook tot vaker wakker worden ‘s nachts en in de vroege ochtend.
Slaapbehoeftes per leeftijd
Baby’s hebben veel slaap nodig per 24 uur. Natuurlijk slapen sommige baby’s een uurtje meer of minder per 24 uur. Maar als je baby echt behoorlijk veel minder slaapt dan hij zou moeten voor zijn leeftijd, is de kans groot dat hij oververmoeid is. Dat heeft een negatief effect op de kwaliteit en lengte van zijn slaapjes overdag en ’s nachts.
Overzicht slaap per leeftijd
Leeftijd Slaap ’s nachts Slaap overdag Totale slaap
0-4 weken 16-20 uur
1-3 maanden 15-18 uur
4-5 maanden 10-12 uur 4-6 uur 16 uur
6-8 maanden 11 uur 3,5 uur 14,5 uur
9-11 maanden 11 uur 3 uur 14 uur
12 maanden 11,5 uur 2,5 uur 14 uur
Overzicht slaapritme van een baby
Leeftijd Wakkertijd Gemiddeld aantal slaapjes
0-6 weken ca. 1 uur 5 of 6 slaapjes in 24 uur
6 weken- 1-1,5 uur 4 of 5 slaapjes in 24 uur
3-4,5 maanden 1,5-2 uur 3-4 slaapjes overdag
4,5-6 maanden 2-2,5 uur 3-4 slaapjes overdag
6-9 maanden 1,5-3 uur 3 slaapjes overdag
9-12 maanden 2-4 uur 2 slaapjes overdag
Slaapsignalen
Hoe weet je wanneer het tijd is om je baby in bed te leggen? Kijk naar je kindje!
- Oogjes wrijven
- Aan hun oortjes zitten
- Hoofdje wegdraaien
- Hoofdje in je borst wrijven
- Beweeglijker worden en met armen en benen fladderen
- Staren
- Verminderde coördinatie: in een hoek kruipen, klem liggen, omrollen en niet meer terug in positie kunnen rollen
- Verlies van interesse in speelgoed
- Overstrekken en uit je armen proberen te duwen
Er zijn ook baby’s die hun slaapsignalen maskeren, vooral alerte baby’s zijn daar goed in. Let goed op de klok en laat je baby niet voorbij zijn wakkertijd gaan met het risico dat hij vermoeid raakt en daardoor minder goed kan slapen.
Routine
Een vaste routine is belangrijk voor goede slaap, overdag en ’s nachts. De voorspelbaarheid van een routine is belangrijk voor het emotionele welzijn van je kind, je creëert zo een gevoel van orde en veiligheid. Je baby weet precies wat hij kan verwachten en zal minder huilen en makkelijker in slaap vallen. Als je even na de geboorte langzaam een flexibel voed- en slaapritme voor overdag creëert, zal je ook beter signaleren wat je baby’s behoeftes zijn. Baby’s huilen namelijk niet alleen bij vermoeidheid of honger maar ook uit verveling of overprikkeling. Kindjes hebben een vaste routine nodig om hun interne klok op peil te houden. Ik adviseer ouders altijd aan het begin van de bedtijdroutine de gordijnen in de slaapkamer te sluiten en een leeslampje met warm licht aan te doen. Dat geeft genoeg licht om nog te kunnen verzorgen en lezen en tegelijk is het een signaal voor de hersenen om melatonine aan te maken waardoor het in slaap vallen makkelijker zal zijn.
Voeding en slaap
Vaak denken jonge ouders dat de voedingen van hun baby verband houden met hun slaap: veel ouders geven vaker de fles, borst of pap in de avond of meer vaste hapjes overdag om ervoor te zorgen dat hun baby sneller gaat doorslapen. Uit onderzoek blijkt echter dat hier geen verband tussen is. Een verhoging van het aantal voedingen of calorieën gedurende de dag kan de kans op nachtvoedingen verminderen, maar zal het aantal keren dat de baby wakker wordt – en dus zijn ouders nodig heeft – niet zomaar verminderen.
Een andere mythe is dat het toevoegen van rijstebloem aan de avondfles van je baby helpt om hem beter of langer te laten slapen. Het kan juist zijn dat je baby meer last krijgt van krampjes of poepluiers in de nacht.
Hechting
Je kan een baby tot 8 à 9 maanden oud niet verwennen door op zijn huilen te reageren. Pasgeboren baby’s zullen juist huilen om contact met hun ouders te maken. En wanneer je als ouder goed en adequaat reageert (let op de verschillende signalen van je baby), zal het huilen de hechting juist bevo
deren. Niet alleen het reageren op het huilen van je baby, maar ook huid-op-huidcontact vanaf de geboorte is ontzettend belangrijk. Dus houd ook je baby vast als hij wakker, alert en rustig is. Onthoud dat voeding en hechting in de eerste zes maanden belangrijker is dan de manier waarop je baby slaapt. Wees niet bang: je kan relatief eenvoudig ontstane slaapassociaties weer ongedaan maken vanaf een maand of zes.
Wat is doorslapen?
De leeftijd waarop baby’s gaan doorslapen – wat betekent dat ze gemakkelijk zelf in slaap vallen en doorslapen – varieert sterk. Sommige baby’s vallen gemakkelijk in slaap, maar worden vaak wakker. Anderen gaan met veel pijn en moeite slapen, maar blijven dan wel slapen. En de laatste en lastigste categorie baby’s valt niet zomaar in slaap en slaapt ook de nacht niet door.
Baby’s van 0-3 maanden slapen zelden meer dan vier uur achter elkaar zonder dat ze een voeding nodig hebben. Toch slapen ze gemiddeld 14-18 uur per dag. De meeste baby’s van 3-6 maanden beginnen beter en langer te slapen. Ze zijn wakker voor langere periodes gedurende de dag en sommige baby’s kunnen ’s nachts vijf uur lang achter elkaar slapen. Bij baby’s van 3-6 maanden is het normaal dat een baby een tot twee keer per nacht wakker wordt en wat langer achter elkaar gaat slapen. De periodes van diepe slaap worden langer en ze kunnen sneller in slaap komen.
Bijna alle baby’s kunnen rond de zes maanden doorslapen, maar wanneer ze dat doen verschilt een beetje per kind. Sommige baby’s van drie maanden oud kunnen al 6-8 uur aan een stuk slapen (zonder voeding). Anderen zullen zo lang pas slapen vanaf twaalf maanden. Volgens de National Sleep Foundation slapen de meeste baby’s, zo’n 70 procent, door tegen de tijd dat ze negen maanden oud zijn. Doorslapen betekent het vermogen om 8-12 uur te slapen zonder een nachtvoeding, zolang je baby goed eet en drinkt en zijn gewichtstoename voldoende is. Alles eerder dan dit is dikke winst!
Slaaphygiëne
Wat kan je als ouder doen om het slapen van je baby te bevorderen?
- Installeer donkere jaloezieën of verduisterende gordijnen zodat je je baby tot rust kan laten komen en in slaap vallen en later wakker worden in de ochtend te bevorderen.
- Geef de muren zachte kleuren. Felle kleuren zijn stimulerend en kunnen je baby dus alerter maken.
- Houd de babykamer en het bedje vrij van stimulerend speelgoed zoals een mobiel boven het bed die prikkels geven aan je baby.
- Houd bij voorkeur een temperatuur aan van ongeveer 20°C voor baby’s in de eerste weken na de geboorte. Na 6-8 weken kun je uitgaan van een kamertemperatuur tussen de 15°C en 18°C.
- Leg je baby op een stevig matras.
- Gebruik eventueel witte ruis (white noise) als je baby gaat slapen. Als je kindje snel wakker wordt van omgevingsgeluiden en steeds korte slaapjes doet, kan witte ruis je alerte baby goed helpen langer te slapen.
- Als je baby de eerste weken of maanden bij jullie op de kamer slaapt in een co-sleeper, wieg of ledikant, maak dan ook daar de nodige aanpassingen. Haal de tv, iPad of computer uit je slaapkamer. Het blauwe licht van deze apparaten vermindert de aanmaak van melatonine, het hormoon dat ons slaperig maakt.
Veilig slapen voor je baby
- Leg je baby altijd op zijn rug te slapen.
- Laat je baby drie keer per dag op zijn buikje spelen: je baby wordt zo snel sterker in nek- en rugspieren, leert sneller omrollen en kan zo makkelijker uit een bepaalde (slaap)houding komen.
- In een slecht geventileerde kamer en bij gebruik van te veel lagen beddengoed kan een baby het te warm krijgen of kan zijn ademhaling worden belemmerd.
- Houd het slaapoppervlak clean: laat je baby op een stevig matras slapen met een strak passend hoeslaken. Haal zachte voorwerpen en losse dekens en beddengoed uit het bed van je baby om het risico op wiegendood en rebreathing te verminderen. Gebruik ook geen schapenvachtjes, bedbumpers of babynestjes in het ledikant.
- Je baby laten slapen in een niet te grote slaapzak voorkomt dat je baby het te warm of koud krijgt of in een gevaarlijke situatie beland met losse dekentjes.
- Samen slapen: aanbevolen wordt dat baby’s op de kamer bij de ouders slapen – dicht bij het bed van de ouders, maar op een apart slaapoppervlak dat speciaal voor baby’s is ontworpen; in een eigen wieg, co-sleeper of ledikant.
Slaapgebrek hoort er in meer of mindere mate bij. Het betekent echter niet dat je jarenlang gebukt hoeft te gaan onder slapeloze nachten. Vanaf een aantal weken na de geboorte van je baby kan je al stappen zetten en je kleintje begeleiden richting voldoende slaap (eventueel met hulp) en de basis voor gezonde slaapgewoontes en patronen leggen. Vanaf zes maanden kan je ook je kindje op eigen kracht leren in slaap te vallen en door te slapen. Onthoud: er is slaap aan het eind van de tunnel!
Dit artikel is gebaseerd op stukken uit de bestseller Slaap! Hoe je baby van 0-12 maanden doorslaapt, verkrijgbaar in de boekhandel en via Bol.com.
Susanne Willekes is de eerste gecertificeerde Nederlandse Kinderslaapcoach en startte in 2015 haar praktijk The Sleep Agency met als resultaat een verbeterde nachtrust voor duizenden gezinnen en kinderen in binnen- en buitenland. Daarnaast ontwikkelde Susanne de slaap- en voedingsapp Sleepeez voor baby’s, is ze veelgevraagd expert voor radio en televisie en schrijft ze voor het onlineplatform van Ouders van Nu.