Een extra vrouw in huis

Het is wel een beetje spannend als er iemand in je huis komt die je niet kent. Je geeft een stukje privacy prijs. Ik denk dat veel aanstaande vaders aan dat idee moeten wennen.

Nederland is het enige land in de wereld dat kraamverzorgers kent. Waarom hebben wij dit unieke vak en wat doet een kraamverzorgende eigenlijk? (Future) Dad ging in gesprek met kraamverzorgende Riny Koers. Riny begon 40 jaar geleden te werken in de kraamzorg en vertelt gepassioneerd over haar vak: ‘Ik heb een veelzijdige baan, ben altijd in contact met mensen en werk in alle lagen van de bevolking. Dat vind ik heel waardevol!’

Veel jonge ouders weten niet zo goed wat een kraamverzorgende doet. Zou je dat kunnen uitleggen?
De kraamverzorgende komt in het gezin om de verloskundige te assisteren bij de bevalling. Daarna doet zij de controles van moeder en baby en helpt ze bij de verzorging. Bij controles kun je denken aan de temperatuur, baarmoederstand, mentale gezondheid, voeding, gewicht en vieze luiers. Ook geeft de kraamverzorgende voorlichting, praktische tips en adviezen en geeft ze instructies voor de nacht. Een van onze andere taken is observeren, signaleren en rapporteren in het kraamzorgdossier. De ouders kunnen dit dossier ook inzien en invullen en de verloskundige kan hierin zien hoe de situatie van moeder en kind is. Bij bijzonderheden overleggen we met de verloskundige. Verder verzorgt de kraamverzorgende ontbijt en lunch en beschuit met muisjes. Als laatste waarborgt ze de hygiëne, ze reinigt en steriliseert voedings- en kolfmateriaal, houdt het sanitair schoon, verschoont wieg en kraambed en verzorgt de was. De overige huishoudelijke taken gaan in overleg met het gezin.

Het werk van kraamverzorgende is vrij uniek. Nederland is het enige land dat het zo regelt. Waarom is de intensieve zorg na de geboorte van het kind zo belangrijk?
Dat klopt, Nederland is het enige land waar kraamzorg wordt geboden. Het is belangrijk dat de jonge ouders hun kindje leren verzorgen, observeren en leren met hun kind te communiceren. We ondersteunen bij de borst- of flesvoeding en geven voorlichting over veilig slapen en kruikgebruik. Er komt zoveel op jonge ouders af, dat het fijn is dat wij daar als professionals in kunnen ondersteunen. We laten de ouders kennismaken met de Dunstan Babytaal, zodat zij vanaf het begin de signalen van hun kindje leren kennen en daarnaar kunnen handelen. Daarnaast vormt de kraamverzorgende de schakel tussen het kraamgezin, de verloskundige en het consultatiebureau. Als er problemen zijn of er zich bijzonderheden voordoen, kunnen we dit gelijk kortsluiten en bekijken welke behandeling of extra zorg nodig is. Als de kraamverzorgende na de kraamweek de verzorging afsluit hebben de ouders zelfvertrouwen rondom de zorg voor hun baby en kunnen ze het zelf!

Moeten jonge ouders zich voorbereiden op de komst van een kraamverzorgende?
Jonge ouders bereiden zich vooral voor op de komst van hun kind, daar draait het in eerste instantie om. Wij komen bij hen in huis om ze te verzorgen en begeleiden. Het idee dat er iemand in je huis komt is voor de meeste mensen even wennen. Maar als de kraamverzorgende dan helpt, meedenkt en rust creëert voelt het algauw vertrouwd. Het went meestal heel snel en voor de ouders is het fijn dat ze ondersteuning en informatie krijgen over hun kindje en dat ze worden ontzorgd. We komen meestal snel in gesprek en laten hun merken dat we er voor hen zijn. En dat kan ook heel gezellig zijn!

Merk je dat jonge vaders goed geïnformeerd en voorbereid zijn op de komst van de baby?
Ja, de meeste mannen zijn erg betrokken. Hun vrouw is zwanger, maar ze krijgen samen een baby. Daarom is het erg fijn dat de aanstaande vaders meegaan naar controles en echo’s. Het is van toegevoegde waarde dat ze erbij zijn als de intake van de kraamzorgorganisatie plaats vindt. Zo zijn de aanstaande vaders goed op de hoogte wat ze kunnen verwachten tijdens de kraamweek.     

Hoe vaak en hoelang ben je gemiddeld genomen bij een gezin thuis? 
We zijn meestal de eerste acht dagen in het gezin. Aan de hand van het Landelijk Indicatie Protocol wordt vastgesteld hoeveel uren zorg een gezin krijgt. Dit is minimaal 24 uur, maar meestal 45 tot 49 uur. Het heeft te maken met de voeding van de baby of er lichamelijke of psychische problemen zijn en hoeveel jonge kinderen er al in het gezin zijn. De eerste dagen zijn we 8 uur aanwezig, zodat we een aantal voedingen van de baby meemaken. De laatste dagen bouwen we de zorg af naar 4 uur per dag, omdat moeder dan al wat meer op de been is en de ouders samen voor de baby zorgen.

Wanneer ben je begonnen als kraamverzorgende en wat vind je zo mooi aan het werk?
Ruim 40 jaar geleden heb ik de opleiding tot kraamverzorgster gedaan. De opleiding duurde 16 maanden en we moesten 4 maanden intern in het internaat en liepen daarna een jaar stage onder begeleiding. Na het behaalde examen kregen we ‘het ooievaartje’ opgespeld. Die speld draag ik nu nog dagelijks op mijn uniform. Ik volg jaarlijks een aantal scholingen om geaccrediteerd te blijven voor ons vak bij het KCKZ (Kenniscentrum Kraamzorg). Ik ben er 15 jaar uit geweest toen mijn eigen kinderen klein waren, maar daarna heb ik het werk met veel plezier weer opgepakt. Ik vind het mooi om met mensen te werken die net ouders zijn geworden. Alles draait om het integreren van zo’n pasgeboren baby’tje. Om ze die eerste week te mogen begeleiden en voor hen tot een feestje te maken, blijft voor mij heel bijzonder. Ik heb een veelzijdige baan, ben altijd in contact met mensen en werk in alle lagen van de bevolking. Dat vind ik heel waardevol!

Wat valt je op aan de rolverdeling van ouders in de kraamtijd? Is die hetzelfde als 20 jaar geleden? Of zie je ontwikkelingen daarin?
De rolverdeling is wel veranderd in de afgelopen 20-25 jaar. Vroeger waren de meeste moeders thuis om voor de kinderen en het huishouden te zorgen en werkten vaders fulltime. Nu hebben beide ouders vaak een baan en nemen ze beiden zorgverlof om voor hun kinderen te zorgen. En de vaders van nu koken en pakken ook taken op in het huishouden, dat vind ik erg mooi om te zien! Zo hebben ze samen plezier en de verantwoordelijkheid en zorg voor hun kinderen.

Ikzelf was huiverig voor de komst van een kraamverzorgende. Ik dacht: dat redden we allemaal zelf wel. (Ben ik later overigens volledig op teruggekomen!) Maar het valt me op dat met name veel aanstaande vaders soms wat huiverig zijn voor een kraamverzorgende in huis. Waar komt dat vandaan denk je?
Het is wel een beetje spannend als er iemand in je huis komt die je niet kent. Je geeft een stukje privacy prijs. Ik denk dat veel aanstaande vaders aan dat idee moeten wennen. Meestal draaien ze wel bij als ze ervaren welke hulp en begeleiding ze in die eerste speciale week met hun pasgeboren kleintje krijgen.

Ben je er voor moeder en baby of voor het hele gezin? Is er ook een rol voor de kraamverzorgende met betrekking tot jonge vaders?
Moeder en baby staan altijd op nummer 1! Hebben zij zorg, begeleiding of uitleg nodig, dan gaat dat altijd voor. Vader en de oudere kinderen staan met stip op nummer 2. We ondersteunen de nieuwbakken vader en leren hem om voor zijn pasgeboren kind te zorgen en om met hem of haar te praten. Als er met de baby wordt gepraat zal het al na een paar weken proberen geluidjes terug te maken en te lachen. Die interactie is zo belangrijk, hier begint al de communicatie. En het wordt steeds leuker naarmate het kindje ouder wordt! Ik vind het fijn om de oudere kinderen in het gezin aandacht te geven en ze te betrekken bij de verzorging van hun nieuwe broertje of zusje. Zo heb ik kleine uniformjasjes genaaid van oude uniformen, die ze aan mogen doen, om mijn ‘kraamhulpjes’ te zijn. Ze mogen helpen om de baby in bad te doen, kleertjes aan te geven en de haartjes van de baby te borstelen… Vinden ze geweldig! Als de ouders ’s middags rusten om de gebroken nachten te compenseren, lees ik ze voor of laat ik hen een kleurplaat inkleuren. Onze organisatie heeft een mooi kinderboekje uitgebracht: Baby uit de buik. Hierin wordt verteld wat de kraamverzorgende thuis komt doen.

Welk advies wil je specifiek aan jonge of aanstaande vaders meegeven?
Mijn tip voor jonge vaders is: probeer zoveel mogelijk betrokken te zijn bij je kindje. Door het zelf te verzorgen en te knuffelen ben je een vertrouwd persoon voor je kind. De hechting tussen de baby en de overige gezinsleden is erg belangrijk! Laat je kindje met alleen een luiertje aan elke dag een tijdje op je blote borst liggen, lekker warm onder het dekbed. Dit huid op huidcontact is héél belangrijk voor de hechting, het geeft geborgenheid. Hier wordt voor altijd een band gesmeed!


Riny Koers-Grijsen werkt al 24 jaar als kraamverzorgster. Ze werkt bij Naviva Kraamzorg in Deventer en heeft in die tijd meer dan vijfhonderd gezinnen begeleid. Riny doet twee verzorgingen per maand. Ze is getrouwd, heeft vier kinderen en twee kleinkinderen.